Lâl Olmak Ne Demek? TDK ve Dilin Derinliklerine Dalış
Lâl olmak… Kelime kulağa ne kadar da hoş geliyor, değil mi? Ancak bir an durup bu kelimenin derinliklerine inmeye çalıştığınızda, aslında o kadar da masum bir anlam taşımadığını fark ediyorsunuz. TDK’ye göre lâl olmak, “dilsiz olmak, susmak” anlamına gelir. Peki, bu kelimenin ardında yatan anlamlar ne kadar doğru ve yerinde? Bu kelimeyi modern toplumda ne kadar kullanmalı, ya da kullanmamalıyız? Dilin evrimi içinde bu tür kelimelerin, eski anlamlarını koruyup korumaması gerektiğini tartışmaya açalım.
—
Lâl Olmanın Gerçek Anlamı ve Zayıf Yönleri
Türk Dil Kurumu (TDK), lâl kelimesini “dilsiz” ve “susmuş” olarak tanımlar. Ancak bu tanım, yalnızca dilin işlevine indirgenmiş bir anlam sunuyor. Bir kelimenin anlamı, sadece o kelimenin dildeki yerine göre mi şekillenir? Yoksa biz ona verdiğimiz kültürel, toplumsal değerlerle de bir anlam yükler miyiz? Lâl olmanın derinliği sadece “susmak” ile mi sınırlı? Dilin evriminde, bu kelimenin eski anlamlarını hala kullanmak, bizim “sosyal ve psikolojik” yapımıza ne kadar uyum sağlar?
Zayıf yönü burada başlıyor: TDK’nin sunduğu anlamın çok yüzeysel ve günümüz toplumunun dilsel ihtiyaçlarına cevap veremediğini düşünüyorum. “Lâl olmak” bugün yalnızca bir şekilde susmak anlamına gelmiyor; çoğu zaman kelime, bir kişiyi toplumdan dışlamak, onu kenara koymak, hatta bazen ona “toplumsal olarak değersiz” bir statü atfetmek için de kullanılıyor. Yani, kelimenin eski anlamının “sadece susmak” olarak tanımlanması, modern yaşamın gidişatında eksik kalıyor.
—
Eleştirel Bir Bakış: Lâl Olmak ve Toplumsal Cinsiyet
Şimdi gelin, bu kelimenin toplumsal cinsiyet bağlamında nasıl bir anlam taşıdığını sorgulayalım. “Lâl olmak” çoğu zaman, kadınlara dair söylenen bir tabir olarak karşımıza çıkar. Toplumda, kadınların sesini çıkarmaması gerektiği öğretilir ve bu öğretiyi besleyen diller de bazen “lâl olmak” ifadesini kullanır. Kadınlar için, “Lâl olmak” daha çok “suskun kalmak” ya da “toplumda var olmamak” anlamına gelir. Bu durumda, kelimenin altındaki baskıyı ve olumsuz duyguyu göz ardı etmek ne kadar doğru?
Peki, kadınlar susarsa ne olur? Onların bu ‘lâl’ durumunun sebep olduğu toplumsal etkiler nelerdir? Susan, sesini çıkarmayan, ifade hakkı gasp edilen bir kadın nasıl “görünür” hale gelir? İşte bu, dilin gücünün de ne kadar önemli olduğunun bir başka kanıtıdır. Lâl olmak, günümüzde bir bakıma pasifleşmeyi, edilgenliği ve toplumsal baskıyı ifade eden bir sembol haline gelmiştir.
—
Tartışmaya Açık Sorular: Lâl Olmak Kimin Seçimi?
Hadi biraz daha ileri gidelim. Lâl olmanın, kişisel bir tercih mi, yoksa zorla dayatılan bir durum mu olduğuna dair ne düşünüyorsunuz? Bu kelime, bireyin kendine özgü bir tercihinden mi, yoksa toplumsal bir baskıdan mı doğuyor? Örneğin, bir birey gerçekten kendi iradesiyle susmayı seçebilir mi? Yoksa toplumun ona “sus” demesi mi, bu kişiyi “lâl” yapar?
Bugün, “lâl olmak” tıpkı birçok eski kelimede olduğu gibi, çok katmanlı bir anlam taşıyor. Bunu sadece bir susma halinden çıkarıp, bir insanın etrafında olan olaylar karşısındaki kayıtsızlığını, tepkisizliğini de çağrıştıran bir duruma getiriyoruz. Burada sorgulamamız gereken sorular şunlar:
Lâl olmak gerçekten bir güç mü, yoksa bir zayıflık mı?
Lâl olmanın altında yatan anlamlar, sadece dilin evrimiyle mi ilgili, yoksa toplumsal bir baskı olarak mı gelişmiştir?
Bugün “lâl olmanın” yeni bir anlamı olmalı mı? Yoksa eski anlamını koruyarak mı kalmalı?
—
Lâl Olmak: Dilin Değişen Yüzü
Dil, sürekli değişen bir yapıdır ve bu, kelimelerin de evrim geçirmesine neden olur. Bugün “lâl olmak”, toplumda çoğu zaman kişinin edilgen, tepkisiz ya da etkisiz olmasını ifade eder. Ancak, gelecekte bu kelimenin anlamı nasıl evrilecektir? Artık, sessizliği tercih etmek ve tepkisiz kalmak bir “güç” haline gelebilir mi? Yoksa sesini çıkarmayanları, toplumun geneline göre “lâl” olarak mı göreceğiz?
Birçok kişi, kelimelerin toplumsal yapıyı şekillendirdiğine inanır. O zaman, bu kelimenin toplumdaki rolü ne olmalıdır? Lâl olmak, bir bakıma sesini çıkarmayı reddetmek midir, yoksa “sosyal baskılara karşı direnmek” midir? Susmak ve sessiz kalmak, bir kişi için bir direniş olabilir mi?
—
Sonuçta, Lâl Olmak Hangi Anlamda Kalmalı?
Lâl olmak kelimesi, sadece bir suskunluk halini ifade etmekle kalmaz. Bu kelime aynı zamanda toplumsal anlamlar taşır, çünkü toplumun kendini ifade etme biçimlerini, sınırlamalarını ve kurallarını da yansıtır. Belki de bu kelimenin üzerinde yeniden düşünmemiz gerekiyor. Birçok eski kelimenin, dünü ve bugünü göz önünde bulundurularak evrilmesi gerektiğini savunuyorum. Lâl olmak, dildeki sadelik ve derinliği aşan bir anlam taşımaktadır ve bu anlam, toplumla ilgili önemli soruları gündeme getiriyor.
Şimdi, “Lâl olmak” sizce sadece susmak mıdır? Yoksa toplumsal bir pasiflik, bir kabullenme hali midir? Hadi, tartışmaya başlayalım!